Als je een boek aan het schrijven bent, denk je waarschijnlijk nog helemaal niet na over het formaat van je boek. Toch moet je, voordat je ontwerper met de opmaak van je boek aan de slag kan, eerst beslissen hoe groot je boek wordt.

In dit artikel help ik je op weg, zodat je een goede keuze kunt maken.

Het formaat van je boek bepaalt voor een groot deel hoe lezers je boek zullen gebruiken. Want maak je bijvoorbeeld een boek waarin geschreven moet worden, dan wil je niet dat het steeds dicht valt, en je lezers elke keer terug moeten bladeren om verder te kunnen gaan.

Waarschijnlijk heb je nooit eerder nagedacht over het formaat van je boek. Je bent gewend om in een tekstverwerkingsprogramma te werken, en dat staat standaard ingesteld op A4-formaat. Zodra je klaar ben druk je op print en rollen de printjes uit de printer. Waar je gewoon A4-papier in hebt gedaan, dat uit een pak uit de winkel komt. Misschien gebruik je ook wel eens wat dikker papier of A3-formaat, maar daarmee houdt het waarschijnlijk wel wel op.

Het zou dan ook handig zijn als ik nu meteen kon afsluiten met een lijstje met standaard boekformaten waar je uit kunt kiezen. Helaas moet ik je daarin teleurstellen: er is geen standaard formaat voor een boek.

Pak maar eens wat paperbacks uit je boekenkast en leg ze op elkaar. Zelfs als je alle boeken pakt die je hebt, zal je zien dat het moeilijk is om meer dan twee of drie boeken te vinden van hetzelfde formaat. Als dat je al lukt.

Gelukkig hoef je het formaat van je boek toch niet helemaal zelf te bedenken. In dit artikel help ik je op weg, en geef ik suggesties zodat je je keuze weloverwogen kunt maken. Met een beetje hulp van je drukker.

Inhoud:

De meest voorkomende boekformaten

Boekformaten die afwijkend en duurder zijn
Vraag de drukker wat het ideale formaat is voor jouw boek

Waar moet je op letten als je het formaat van je boek kiest?
Wat voor boek willen je lezers?
Het formaat van je boek heeft invloed op het leesgemak

Hoe kies je het beste formaat voor jouw boek?

De meest voorkomende boekformaten

Hoewel er geen standaard formaat is voor een boek, zijn er wel formaten die veel gebruikt worden voor boeken. Dat zijn boekformaten die praktisch en relatief voordelig zijn om te drukken, meestal A5- of A4-formaat. Of een formaat dat daarvan is afgeleid, bijvoorbeeld de breedte van A5, maar een cm of halve cm hoger.

Dat is omdat de drukker machines gebruikt waar, net als in jouw printer, bepaalde formaten papier op passen. Een boek wordt gedrukt op drukvellen, grote losse vellen papier. Na het drukken wordt elk vel opgevouwen tot een katern. Alle katernen worden vervolgens rondom schoongesneden en gebonden, waarbij ze aan elkaar worden genaaid of gelijmd.

Afbeelding: hoe zit een katern van een boek in elkaar

Het formaat van deze grote drukvellen papier, en het formaat van het ontwerp van je boek, bepalen hoeveel pagina’s van je boek er op een vel passen. Op een drukvel van 460 x 640 passen bijvoorbeeld 4 pagina’s op A4-formaat (210 x 297 mm) en 8 pagina’s op A5-formaat (148 x 210 mm).

Iets groter dan A5 kan ook, maar kies je bijvoorbeeld voor een formaat van 150 x 240, dan kan je zelf al makkelijk uitrekenen dat er geen 8 pagina’s meer op het drukvel passen. En al helemaal niet omdat elke spread (twee aangrenzende pagina’s) rondom extra ruimte nodig heeft voor afloop (een extra randje bedrukking om bij het snijden witte randjes te voorkomen) en snijtekens.

Boekformaten die afwijkend en duurder zijn

Hoewel er dus geen standaard boekformaat is, zijn er wel formaten die juist onpraktisch en relatief duur zijn. Dat heeft te maken met het verhaal hierboven.

Wil jij toch een boek van 150 x 240 mm laten drukken bij een drukker die werkt met dat formaat drukvel, dan kan dat natuurlijk best. Dan worden de pagina’s gedraaid op het drukvel en komen er maar 4 op in plaats van 8. Probleem opgelost, maar daarmee ontstaat wel een nieuw probleem.

Want als er maar 4 pagina’s op een drukvel passen in plaats van 8, zijn er dus twee keer zoveel drukvellen nodig voor je boek. Dat zorgt voor hogere kosten, want een deel van de drukkosten bestaat uit kosten voor het papier.

En ben je een beetje milieubewust, dan kies je hier bovendien zeker niet voor, want er wordt zo veel meer papier weggesneden en weggegooid.

Vraag de drukker wat het ideale formaat is voor jouw boek

Niet elke drukker heeft dezelfde machines, en er zijn grotere en kleinere drukpersen. Het formaat van de eerste versie van het Babyboek voor Prematuren (liggend A4-formaat) bijvoorbeeld, was bij de meeste drukkers veel duurder dan als het staand A4 was geweest. Toch bleek één drukkerij veel voordeliger te zijn. Waarschijnlijk doordat zij een andere machine hadden staan, waar grotere drukvellen op gingen.

Gelukkig hoef je niet zelf in de weer met formaten van drukvellen, en je hoeft de drukker hier ook niet naar te vragen en zelf te gaan rekenen.

Wil je een speciaal formaat voor je boek, dan loont het de moeite om bij verschillende drukkers te informeren naar de mogelijkheden en offertes op te vragen. Geef daarbij aan welk formaat boek je graag zou willen. En vraag hen om eventueel een alternatief formaat in de offerte op te nemen als dat gunstiger is.

Waar moet je op letten als je het formaat van je boek kiest?

Dat er geen vast formaat is voor je boek is fijn, want je kan dus alle kanten op. Maar het is ook wel een beetje lastig. Want waar moet je dan beginnen als je een formaat kiest voor je boek? Waar moet je op letten?

Wat voor boek willen je lezers?

Ga even een stapje terug en denk na over je lezer, het onderwerp en het doel van je boek.

Wat voor boek ben je aan het schrijven en wat verwacht je lezer? Als je een boek schrijft dat in een aantal korte stappen de basis van je onderwerp uitlegt, zoals de ‘60 minuten’ serie van Frankwatching, is het vreemd als het een dikke pil wordt van 400 pagina’s.

Dat gaat in tegen de verwachting die de titel wekt, want het zou natuurlijk wel erg knap zijn als je zo’n dik boek in 60 minuten uit zou kunnen lezen.

Schrijf je daarentegen een handboek en staat er in de ondertitel dat je boek alle aspecten van je vakgebied behandelt, dan mag het best een stuk dikker zijn. Het is dan gewoon niet mogelijk om al je kennis in een boek van 100 pagina’s te stoppen.

Denk daarom eerst na over wat voor soort boek je schrijft, en ga eens in de boekwinkel neuzen. Zoek andere boeken die in dezelfde categorie vallen als die van jou en die je aanspreken. Zijn dat dikke boeken, of juist kleine, dunne boekjes?

Je hoeft dat vervolgens niet klakkeloos over te nemen. Sterker nog, misschien wil je juist wel het tegenovergestelde doen van wat de rest doet. Maar het geeft je wel een concreter beeld van de verwachting die je lezers bij jouw boek zullen hebben, en het helpt je om je een beeld te vormen van hoe je wil dat jouw boek eruit gaat zien.

Het formaat van je boek heeft invloed op het leesgemak

Het leesgemak van een boek wordt deels bepaald door de papiersoort en de bindwijze. Een genaaid gebrocheerd boek dat op hvo of romandrukpapier is gedrukt, valt meestal soepeler open dan een gelijmd boek met stugge pagina’s die op stijf mc papier zijn gedrukt. Daarnaast heeft ook het formaat van een boek invloed op het leesgemak.

Het leest wel zo prettig als een boek fijn in de hand ligt. Is een boek erg smal, dan valt het minder goed open dan wanneer een boek wat breder is. Wil je dus dat je lezers je boek lekker ontspannen op de bank kunnen lezen, zonder dat ze kramp in hun handen krijgen van het knijpen om het boek open te houden? Kies dan een formaat dat niet te smal is ten opzichte van de hoogte van het boek.

Ook in een zwaar boek met hardcover omslag en dik, zwaar papier, kan je niet urenlang ontspannen lezen. Tenzij je het ergens op kunt laten steunen.

Maak je een koffietafelboek, of een boek wat jarenlang bewaard en gebruikt moet kunnen worden, dan is het juist mooi als het groot en zwaar is. Het blijft dan mooi openliggen en ziet er luxe uit.

Maar wil je een boek dat je lezers makkelijk mee kunnen nemen, of waar ze een paar uur lezend mee op de bank kunnen doorbrengen, dan is een paperback met wat lichter papier (bijvoorbeeld romanpapier of hvo) een betere keus.

Hoe kies je het beste formaat voor jouw boek?

Pak je favoriete boeken erbij, blader ze door en bekijk ze goed. Wat maakt dat jij dit fijne boeken vindt? En wat vind je er juist minder prettig aan? Neem dat mee in de keuze voor het formaat van je eigen boek.

Welk formaat je ook kiest voor je boek, uiteindelijk moet het vooral bij jou passen. En als je een boek schrijft voor je bedrijf, bij je branding en bij de rest van je marketing.

Denk dus goed na over het formaat van je boek, en laat je adviseren door de drukker. Hou steeds het geheel voor ogen. De inhoud, het omslag, het formaat van de pagina’s, de dikte van het boek, en het ontwerp van het boek. Het complete plaatje dus.

Wat zie jij voor je? Hoe wil jij dat je boek eruitziet? Want uiteindelijk is het jouw boek, en bepaal je helemaal zelf hoe het wordt.